PAPEL ÉTIKA IHA MUNDU MODERNU.
Étika hanesan hanoin sistematiku
kona-ba moral ne’ebe mak la direitamente atu halo ema sai diak. Iha mundu modernu
agora, informasaun hotu liu husi sasan elektroniku hodi hafasil liu komunidade sira
atu asesu. Liu husi teknolojia oi-oin halo ema barak koko atu husik hela sira nia
kultura rasik, ema barak mak adopta kultura husi nasaun seluk ba iha nia nasaun
rasik. Kultura antigu sira mos kuaze barak mak lakon ona tamba matenek hotu iha
mundu hamosu teknolojia no inovasaun oi-oin, hodi buka benefisiu no rendimentu diak
ba sira nia nasaun rasik. Tan ne’e etika sai hanesan fator importante iha mundu
modernu.
1.
Kada komunidade hatene valores no
normas.
Iha
parte valores no normas ne’ebe komunidade persija atu hatene mak valor
kultural, politika, sosial, relijiaun no ekonomia iha nia rain rasik .
2.
Valores no normas iha komunidade homojen
no heterojen.
Valores
husi komunidade homoje
n
mak valor komunidade ne’ebe mak iha kultural, politika, social, religiaun no
ekonomia ne’ebe mak hanesan ka sei tradisional.
Valores
husi komunidade heterojen mak komunidade ne’ebe mak adopta ona kultura, relijiaun,
politika ,social no ekonomia husi nasaun seluk.
Valores no normas mai husi:
-
Relijiaun,
-
Kultura,
-
Moris hamutuk nu’udar sosiedade ka nasaun,
Iha razaun oi-oin tanba sá mak ita
presiza liu etika iha mundu modernu:
·
Pluralismu
moral,
·
Mosu
tan, problema sira kona ba Etika foun iha era ida ne’e,
·
Mosu
tan, etika foun ne’ebe sai interesante liu iha ema barak nia matan (etika ne’ebe sai universal liu ba ema hotu),
·
Dezafiu
husi situasaun mundu modernu,
·
Oferta
husi idelojia oi oin,
·
Dezafiu
ba relijiozu sira.
Mosu problema
barak kona-ba etika foun tanba iha siensia no teknolojia foun:
-
Manipulasaun
jenetika, gen ema nian hanesan reprodusaun artifisial – (bayi tabung);
-
Manipulasaun
sexualidade ema nian, ezemplu mane hakarak opera sai feto.
Mosu atensaun boot ida ba etika universal
-
Globalisazaun iha parte moral;
-
Aktivista moral iha nivel internasional
-
Mosu kooperasaun entre institusaun ne’ebe
Luta
ba moral;
Papel
étika iha mundu modernu mak atu :
-
Halo normalizasaun moris ema nian,
-
Halo moris ne’e sai balansu,
-
Atua problema sira.
Papel hirak ne’e atu aplika ba iha situasaun no kondisaun real
iha etika modernu nia mak ita presija hare’e ba iha :
-
Istoria,
-
Politika no ideolojia,
-
Servisu ,
-
Família no
-
Relijiaun.
ISTÓRIA : Populasaun
mundu modernu susar atu aplika tradisaun antigu iha sira nia moris tanba
tradisaun antigu sira ne’e empata sira atu halo inovasaun iha siénsia oi-oin. Tan
ne’e populasaun mundu modernu hakarak liu atu aplika normas foun(era global)
ne’ebe dala barak fo benefisiu ba sira no sira nia nasaun rasik.
POLÍTIKA NO
IDEOLOJIA : Tuir polítika no
ideolojia mundu modernu hare’e liu ba materialismu no individualismu, tan ne’e
ema barak la fo ona importansia ba parte espiritualidade no krensa (fiar).
SERVISU : emprezariu barak mak halo manipulasaun ba sira nia
produtu, tan deit atu hetan lukru ne’ebe a’as, maibe sira la konsiente katak,
hahalok ne’ebe sira halo dalabarak prezudika ema nia saude no mos lori ema ba
mate.
FAMÍLIA : iha tempu modernu familia barak haluha ona sira nia dever nu’udar inan – aman atu fo konsellu ba sira
nia oan sira, ezemplu tanba de’it mosu kaben kontratu, konsentra ba sira nia
servisu.
RELIJIAUN : iha mundu modernu, ema barak lakon sira nia fiar
tuir relijiaun nia hanorin nu’udar ema onestidade no transparente iha nia vida.
