Iha ninia forma tributáriu, liu-liu iha kasa no halibur sosiedade no sosiedade sira ne ' ebé tradisionál, formasaun kona-ba teknolojia tanba liu ezijénsia kona-ba nesesidade sira ne ' ebé loron-loron. Ema presiza ai-han sira atu halo, no dezenvolve diman no garis nu'udar meiu ida ba kasa.
Iha ida-ne'e, prinsípiu kona-ba teknolojia hanesan instrumentu ida (kaer liman) husi ema sei kontinua nafatin. Prinsípiu ida-ne'e bele hetan iha pliers, screwdrivers no bicycles, maske nuances ne ' ebé mak di'ak liu duké iha pasadu. Iha prinsípiu, forma no haksesuk, teknolojia moderna sa'e lalais tebes. Ne‟e tanba teknolojia ne'e nia aplikasaun prátiku ida kona-ba prinsípiu sira kona-ba siénsia modernu. Porezemplu, incandescent bulbs naroman no telefone sira Faraday nia teoria sentral sira-nia aplikasaun prátika iha moris loron-loron.
Kona-ba uza, iha teknolojia ne ' ebé mak individuál no iha mos teknolojia ne ' ebé mak koletiva. Tipu dahuluk kona-ba teknolojia ne ' ebé ita bele hasoru iha screwdrivers, pliers no bicycles. Prinsípiu iha tipu teknolojia ida ne'e hanesan instrumentu ida ka kaer liman umanu ida. Ita-nia liman, nia mak ita hatene katak difisil atu hasai tiha nail ida ka hatama ida deʼit. Tanba ne'e mak halo screwdrivers no pliers atu fasilita servisu. Nune'e mos bisikleta ida hanesan instrumentu ida atu aselera ita-nia viajen.
Kuandu teknolojia ne ' ebé mak koletivu teknolojia ida katak nia uza tenke halo hamutuk. Televizaun, ita bele goza de'it hafoin jere koletivamente. Iha eventu ida ne ' ebé aprezenta ona. Tenke iha televizaun nian ida-ne ' ebé husi eventu preparasaun ba eventu ne'e no hatudu televizaun teledifusão husi televizaun estasaun duni envolve ema barak. Teknolojia koletivu ida ne'e bele mós hetan iha factories ne ' ebé prodús asuntu ida. Prosesu halo karreta pur ezemplu, ka teknolojia nian di'ak, ne ' ebé uza tenke envolve ema barak. Iha ema balu mak instala parte balun no balu seluk haree bazeia; kuandu ema seluk halo, ne'e hotu. Ho liafuan seluk, prosesu teknolojia koletivu ne'e iha relasaun ho problema kona-ba jestaun ka sistema produsaun ida.
Aprende Atividade 2
Moris Prosesu Teknolojia
Teknolojia discovered kedas, bainhira mak instrumentu stone (dima, tudik). Iha
dezenvolvimentu tuirmai hetan besi teknolojia (tudik besi). Toʼo ikusmai hetan
mós mákina ida ne'eb teknolojia ne ' ebé prosesu kona-ba poder husi natureza
(bee no anin) atu halo nia an rasik. Aas makina teknolojia, intervensaun umanu
ne ' ebé menus. Mákina ne ' ebé Moderna tenke kontrola husi grupu organizadu ne
' ebé di'ak no ema kriatura. Kontrariu ho teknolojia stone ne ' ebé iha teknolojia
iha obrigasaun hanesan ida 'ajuda', no teknolojia besi iha teknolojia iha
obrigasaun hanesan 'belun', no iha etapa teknolojia makina, teknolojia tenke
sai neineik atu uza didi'ak. Iha sosiedade modernu. koñesimentu kona-ba
anthropocentrism, fatór ida ne ' ebé habelar konkluzaun hosi teknolojia
oin-oin, liu-liu teknolojia materiál.
Aprende Atividade 3
Impaktu Ekonómiku sosiál kona-ba Teknolojia
Teknolojia iha oin revolusionáriu. Maski iha opiniaun ne ' ebé barak kona-ba
knaar sira kona-ba teknolojia ne ' ebé iha sosiedade, maibé buat importante ida
katak bele sai hanesan fatór ida ne ' ebé bele muda orden ida katak nia hamutuk
ona oin seluk. Nune'e, bainhira teknolojia fusion no armory hetan, revolusaun
dahuluk iha ema nia istória, agrikultura, moris.
No kuandu makina steam mak haree, no, sai makina nia infraetsrutura iha fábrika
ida-ne'e, dala ida tan teknolojia ne ' ebé sai hanesan fatór revolusaun
industriál ida.
Maibé, iha buat balun, teknolojia halo massification ida ne ' ebé eliminates
karakterístika pesoál iha produtu ida.
Impaktu sosiál kona-ba teknolojia oras ne'e sente kuandu liu husi prosesu
transferénsia teknolojia. Uzu teknolojia foun ida (ne ' ebé mak la
nesesariamente kompatível ho karakter lokál) presiza ajustamentu lalais kona-ba
estrutura sosiál no kulturál. Hanesan rezultadu, komunidade sei esperiénsia
kondisaun importante ida ne ' ebé bele lori ita ba integrasaun foun, maske
desintegration.
MODULE 2
ISTÓRIA TEKNOLOJIA, TEKNOLOJIA TRADISIONÁL NO TEKNOLOJIA MODERNA
Aprende Atividade 1
Teknolojia iha Sosiedade ne ' ebé Prehistoric
Iha tradisionál ba labarik neʼebé kasadór no grupu labarik neʼebé kasadór mak
hatene ho divizaun traballu sira hosi seksu no grupu idade. Mane hunt enkuantu
mix feto. Teknolojia ne ' ebé dezenvolve ona iha tempu ne ' ebé mak kasa no
halibur teknolojia. Atu hakle'an liután ita-nia komprensaun kona-ba asuntu ne'e
iha leten, halo ezersisiu hirak tuir mai ne'e: inisiu (paleolithic), intermédiu
(mesolitic), no faze finál ne ' ebé (neolithic). Teknolojia ne ' ebé dezenvolve
iha faze finál ida ne'e mak naran paleometalik, lisan besi sedu (bronze, no
besi) Atu antesipa krize ai-han sira-nia dezenvolvimentu agríkola teknolojia ne
' ebé dok sistema kuda ai-oan.
Aprende Atividade 2
Teknolojia iha Sosiedade ne ' ebé Tradisionál
Dezenvolvimentu teknolójiku iha sosiedade hirak ne ' ebé tradisionál sira la
mós lalais, maske la hotu neineik iha mudansa kuda ai-oan loke let alone kasa
no sosiedade tomak. Inovasaun ne ' ebé importante liu kona-ba teknolojia
tradisionál sira husi ingredients báziku no funsaun sira. Ingredients báziku
kona-ba teknolojia tradisionál sira-neʼe, no teknolojia tradisionál sira-nia
funsaun la de'it limita hanesan prolongamentu ida kona-ba nia liman, maibé
ida-neʼe sai ona atu prolonga prazu ba isin-lolon tomak.
Aprende Atividade 3
Teknolojia iha Sosiedade Moderna
Iha sosiedade moderna teknolojia manán ona nia forma no signifika ne'e atus ne
' ebé diferente kuaze porsentu hosi teknolojia tradisionál sosiedade. Sira
kona-ba teknolojia moderna karakterístika prinsipál pelumenus 6.
Primeiru, modernu teknolojia mak teknolojia ida ne ' ebé mak sai rasik husi
fornesimentu enerjia naturál (hanesan bee no anin). Teknolojia Moderna mak
teknolojia ida ne ' ebé bele hamosu rasik fonte enerjia Atu hametin ita-nia komprensaun
kona-ba materiál iha leten, mak hala'o tuir mai!
Segundu, aspetu motivu, hosi teknolojia moderna moris no tanba hakarak atu
manán sira-nia natureza. Discoveries teknolojia Moderna sira sempre interpreta
manán umanu kona-ba natureza. Bainhira modernu meiu transporte sira iha ona
haree no dezenvolve (hanesan komboiu, ró peska nian, kareta no airplanes)
hanesan ezemplu ida kona-ba ema sira ne ' ebé moderna sente katak sira jere
tiha ona atu habadak husi dook. Persepsaun kona-ba mudansa dook. Ho transporte
modernu, husi dook relativamente sei la sai hanesan obstákulu ida ba ema sira
ne ' ebé modernu.
Terseiru, modernu teknolojia mós karakteriza ho ninia orientasaun komersiál.
Ida ne'e aspetu mie mak karakteristika distinguishing teknolojia moderna ho
teknolojia tradisionál. Iha kasa no halibur sosiedade, no sosiedade tradisionál
kedas, bainhira gravasaun teknolojia no dezenvolvimentu, mak domina husi
subsisténsia orientasaun - orientasaun ba nesesidade sira ne ' ebé loron-loron.
Orientasaun komersiál sira kona-ba teknolojia moderna ida ne'e bele hetan iha
(1) teknolojia ne ' ebé sai importante ho maka'as tiha ida-neʼe bele aselera no
multiply prosesu produsaun, tanba ne'e (2) teknolojia sai commodity ida ne '
ebé fa'an. Ho liafuan seluk, acceleration nian ne‟ebé no dezenvolvimentu ba
teknolojia moderna tanba iha parte ezijénsia merkadu.
Ba dala haat, tanba ida-ne'e dezenvolvimentu ne ' ebé lalais, modernu
teknolojia karakteriza ho ida sistema direitu individuál ne ' ebé patented husi
prezidente. Sistema compete teknolojia moderna mak kustu kompensasaun ne ' ebé
tenke hetan bainhira prosesu discovering no dezenvolve teknolojia moderna.
Ida-ne'e tanba la sosiedade hotu-hotu bele hetan no dezenvolve teknolojia
moderna. Ida-neʼe lori edukasaun no abilidade aas atu bele hetan no dezenvolve
teknolojia moderna. Fó direitu compete ba teknolojia ne ' ebé parte ida seluk
tenke banati-tuir teknolojia foun ida. Banati-tuir no dezenvolve teknolojia
ne'e la hó autorizasaun hosi proprietáriu patent nia ne'e hanesan krime
V, modernu teknolojia iha valór
faʼan ida ne ' ebé aas. Katak tanbasá mak ema barak la taʼuk atu investe
kapital atu halao peskiza ne ' ebé báziku hodi konsege kria no dezenvolve
teknolojia foun ida no hein katak se susesu buka no dezenvolve teknolojia ne '
ebé nia sei hetan lukru ne ' ebé boot. Tanba orientasaun mudansa dezkobre no
dezenvolvimentu kona-ba teknolojia moderna, dezenvolvimentu siénsia (ne ' ebé
mak materiál báziku ba gravasaun no dezenvolvimentu ba teknolojia foun sira)
ne'e mós prátika ne ' ebé barak liu tan orienta. Orientasaun kona-ba siénsia
ne'e la hanesan ba karreta ne ' ebé de'it. Hanesan indika ona husi umanus maka
Aristotle espulsaun ba ninia dixípulu sira-ne ' ós de'it tanba ninia dixípulu
sira mak husu ba benefísiu prátiku sira husi matemátika nian.
Vi, modernu teknolojia sai fatór ne ' ebé asosisadu ho espansaun korporasaun
multinational ne ' ebé transcended estadu soberanu ida. Inventions oin-oin no
dezenvolvimentu ba teknolojia moderna ne ' ebé relasiona ho prosesu produsaun permite
empreza multinational loke factories iha nasaun sira Sudeste Aziátiku depois
nia implementa ona sistema conveyor ida kona-ba ninia jestaun produsaun.
Informasaun
kona-ba liafuan iha sentidu rasik no ninia aplikasaun ezije instrumentu sira ne
' ebé espesífiku ka hardware ida. Agora ita hatene barak kona-ba komunikasaun
instrumentu dook neʼe mak la problema hanesan instrumentu komunikasaun ne'e disponivel.
Informasaun bele hatudu ka entrega ba destinu remota ne ' ebé uza instrumentu
hirak tuir mai ne'e:
1. test, ne ' ebé mak instrumentu utíl ida ba prosesu dadus ba informasaun ne '
ebé tuir prosedimentu ne ' ebé iha tiha ona inklui tiha ona.
2. LCD Projector (Liquid vidru ka Kristál Hatudu), ne ' ebé hanesan instrumentu
ida atu hatudu informasaun sira ne ' ebé mai husi computer ka komunikasaun
informasaun sira seluk hanesan DVD Player. Ferramenta ida-ne'e inklui fó liu
vantajen ba bele hatudu informasaun formatted vídeo. LCD projectors dala barak
uza hanesan instrumentu aprezentasaun ka aprendizajen komunikasaun sosiál iha
salaun.
3. OHP (Xefe Ba Projector), ferramenta ida atu hatudu maisomenus hanesan
informasaun ne ' ebé hakerek kona-ba transparênsia plastic. La hanesan ho LCD
projectors, OHP bele de'it hatudu nafatin imajen ka estátua. Instrumentu
ida-ne'e mai uluk iha LCD projector hetan.
4. rádiu, receiver kona-ba informasaun ne ' ebé mai husi postu transmitter iha
forma electromagnetic laloran ne ' ebé lori informasaun sai diʼak. Laloran
hirak ne'e liu husi no propagate liu husi anin, maske propagating liuhosi vákuo
ida kona-ba fatin.
5. televizaun, receiver kona-ba informasaun ne ' ebé iha forma imajen no son.
Televizaun mai husi liafuan tele (dook) no vizaun (vizivel / visual). Katak
informasaun bele transmite lakohi no montante kona-ba informasaun ne ' ebé
ezije pesoal ida ne ' ebé hanaran televizaun atu simu informasaun iha forma
visual no sai diʼak.
6. Internet, relasaun entre komputadór iha rede globál ne ' ebé permite
computer ida-idak atu troka informasaun. Relasaun entre komputadór uza saida
mak bolu Protokolu Internet (Internet Protokolu). Internet liga komputadór
mundu tomak katak montante ba rihun ba ai-fuan.
7. GPS (Globál Pozisionamentu Sistema), hanesan informasaun instrumentu funsaun
atu determina fatin, diresaun no lalais liután kona-ba objetu ne ' ebé lokaliza
iha kbiit iha rai. Jeralmente GPS koloka iha kareta ka veíkulu sira seluk. Ho
GPS, dezempregu ba kareta ne'e bele hatene nia pozisaun iha kualkér tempu.
8. Faximile, ne ' ebé hanesan instrumentu ida hodi haruka no simu dokumentu
liuhusi telefone liña. Dokumentu ne ' ebé haruka husi faximile loloos
korresponde dokumentu orijinál. Simplesmente, koko dalan ne ' ebé faximile
hahalok mak hanesan ho photocopier ida ka scanner ida, ne'e justu benefisiu ida
ne'e iha tempu naruk ne ' ebé dook. Klaru katak, ba sender no montante ne ' ebé
tenke rua iha makina fax ida hodi bele haruka informasaun iha forma ida ne'e.
9. komunikasaun satellites, ne ' ebé mak inventa objetu ne ' ebé koloka iha
espasu ba fin telekomunikasaun nian. Iha neʼebá mak funsaun satélite oin-oin,
porezemplu, atu hato'o deit hosi televizaun estasaun. Laloran emitted husi
televizaun estasaun sira fó sai ba fatin uluk no sira simu ho satellites,
depois foun transmite ba área sira ne ' ebé difisil atu hetan hosi haklake
antennas kona-ba mundu nia kbiit. Aleinde radiodifuzaun, televizaun, satellites
ne'e mós uza ba objetivu ne ' ebé militár no navegasaun nian.
10. telefone, rádiu komunikasaun instrumentu utíl ba haruka lian dadus liuhusi
sinál eletrisidade. Instrumentu ne ' ebé invented husi Alexander Graham Bell
uza ótika ne ' ebé hanesan médiu kona-ba prestasaun.
11. Móvel ka telemóvel, komunikasaun ne ' ebé móvel rádiu pesoal atu haruka
lian dadus. Telemóvel uza laloran electromagnetic hanesan médiu nian
prestasaun. Vantajen hosi telefone ba telefone ida-ne ' ebé regulár mak ninia
portability. Iha Indonézia, sira rua tipu rede telemóvel, hanesan REDE (Sistema
Globál ba Móvel Telekomunikasaun) no rede CDMA (Kódigu Divizaun oin-Oin Asesu).
Ohin loron, telemóvel sira la de'it útil hanesan lian devices komunikasaun.
Barak seluk karakterístika pertense husi telefone selular, ne ' ebé inklui SMS.
